Yazı için önemli not: Vestel’in yüzde 100 Türk dediği ayrıntıyı notlarımda bulamadım. Bu anlamda onu buluncaya kadar ilgili bölümü (başlıktaki bir kelime ve en alttan en üstten birer satır) yazıdan kaldırıyorum. Ama bu yazının ana fikri yüzde yüzlük olayı değil. Yerlilik tartışması. Bunu okuyan herkesin anlayacağını ummuştum düzeltir özür dilerim
Şununet bir biçimde ifade etmek gerekiyor: Bir telefonun bir ülkeye ait olması için o ülke ya da şirketinin içine yaptığı katkının ortalamanın üstü olması gerekir. Veya şöyle bir durumun olması lazım: Diyelim ki Qualcomm’un ülkesi Türkiye ile maraza çıkardı, size “sana bir daha işlemci vermiyorum” dedi. Bu durumda siz ağzınızı havaya açıp telefon işinden çıkıyor musunuz yoksa biraz para harcayıp bunu ikame edebilecek misiniz… Bunu da bir düşünün.
Konu ne zaman açılsa “ama Apple da ABD’de üretilmiyor” diyen bazı çok akıllı dilbazlar var. Biz burada üretilmesinden bahsetmiyoruz ki… Öncelikle ürün o ülkede üretilince o ülkeye ait olmuyor. Apple istese bunu üretebilir ama daha ucuza gelsin diye o ülke dışında bunu üretip ülkeye daha çok katkı sağlıyor.
Nasıl mı? Açıklayalım:
- Apple’ı oluşturan ürünler; ABD’den İsrail’e, Singapur’dan Tayland’a, Çek Cumhuriyeti’nden Güney Kore’ye, Çin’den Vietnam’a kadar birçok ülkede üretiliyor.
- Apple üretim zincirini isterse ülkesine getirebiliyor ve bu ürün başı 4 dolarlık bir maliyet çıkarıyor.
- Ürünleri ABD’de üretirse iş günü pahalılığı yüzünden 600 milyon dolarlık bir maddi kayba uğruyor.
- Tüm ürünleri ABD’de üretirse, ABD malı olan ürünler için yüzde 35 daha fazla vergi ödemek zorunda kalacak.
Ne kadar enteresan rakamlar değil mi? Pemi ABD’ye katkısı ne ona da bakalım:
- Apple ekosistemi ABD sınırları dahilinde 598 bin 500 iş yaratmış durumda.
- Yaratılan işlerin dağılımına bakılacak olunursa… 80 bin Amerikalı Apple için ülke sınırları dışında çalışıyor.
- 291 bin Amerikalı iOS uygulamaları üstünden ciddi para kazanıyor.
- ABD perakende pazarında 26 bin kişilik iş olanağı yaratmış durumda.
Bunları Vestel sağlayabiliyor mu? Belki zorlarsak yaptıklarını söyleyecek birileri çıkabilir. Yeterince yüksek sesle sorarsak ülke yönetiminden dahi bu rakamları verecek birileri çıkacaktır.
Şimdi gelelim Apple’ı gerçek Amerikalı yapan işlere:
- Bir ABD şirketi olan Avago Technologies buradan ciddi ekmek yiyor.
- Bir ABD şirketi olan Texas Instruments cihaz içine geliştirdikleriyle çok ciddi paralar kazanıyor.
- Bir ABD şirketi olan Fairchild Semiconductors tam kapasiteyle sadece Apple’a çalışıyor.
- Baktığınızda bu adı geçen şirketler de Çin, Malezya ve Singapur gibi ülkelerde üretim yapıyor. Ama ABD şirketi ve paraları ABD’ye geliyor orada vergilendiriliyor.
Yapılan bir araştırma diyor ki Apple’ın ihtiyacı olan sayıda üretimi yapmak için ihtiyaç duyulan fabrikalar için 8 bin 700 mühendis ve 200 bin çalışan gerekli. Bunları bir araya getirmeniz ABD’de 9 ay sürüyor, Çin’de ise 15 gün.
Bu bilgiler ışığında oluşan fikirleri TKNLJ formatında maddelerle sıralayayım:
- Bir telefonun Türkiye’de bir araya getirilmesi onu Türk yapmaz.
- Bir telefonun Çin’de üretilmesi onu ABD’den koparmaz.
- Şirketler bir ürün üstüne koydukları katma değerle övünmelidir ürettikleri yerle değil
- Şirketler o ürünü üretirken yarattıkları ekosistemle övünmelidir reklama çıkardıkları yağız gençle değil