BTK, zaman zaman yayımladığı raporların en iyilerinden birini, il il elektronik haberleşme haritası yaptı. Türkiye’yi ve onun kullanım alışkanlıklarını anlayabilmek için çok iyi fikir veren bu çalışmayı yapanları ve bunu düşünenleri, şahsım adına canı gönülden tebrik ediyorum.
Önce yöntemimi anlatayım sizlere: Elimde veriler bir tablo halinde olmadığı için biraz zor da olsa 24 ili aktardım. Bu rakamları birbirleriyle orantılayarak daha anlamlı hale getirmeye çalıştım. Ancak rakamların virgül sonrası detaylarına inmedim. Yani sonuçlar elinde detaylı tabloları olan birinin hesabına göre binde 3 ila 5 arası farklı çıkabilir. Ama bunlar, Türkiye’nin il il anlaşılması için bir engel teşkil etmeyecektir. Bir de rakamların tamamlanmış yıl olan 2012 sonuna ait olduğunu belirtmekte fayda var.
Öncelikle durumun ne olduğunu anlamak için Türkiye geneline bakalım: Türkiye’de 2012 sonu itibarıyla 13 milyon 461 bin sabit telefon abonesi var. Eğer herkes bol bol telefon almak isteseydi, 39 milyon 237 bin kişi sabit telefon hattı alabilecekti. Yine 67 milyon 680 bin mobil abone var. Mobil abonelerin yaklaşık 41 milyon 800 bini 3G şebekesine dahil olmuş durumda. İnternete gelecek olursak, toplamda 20 milyon civarı geniş bant internet abonesi mevcut. Bunların 7 milyon 843 bini sabit hatlardan internet kullanıyor. 645 binin üstünde fiber abonesi var. 2012 yılı sonu itibarıyla Türkiye’de 210 bin kilometrenin biraz üstünde fiber hat çekilmiş durumda.
Gelelim ülke bazındaki oranlara: Rüfusun yüzde 62’sine yetecek kadar sabit hat kapasitesi var Türkiye’de. Türkiye’de sabit potansiyelinin yüzde 34’ü sabit telefon kullanıyor. Mobil kullanıcı sayısı sabit kullanıcı sayısının yaklaşık 5 katı. Bunun yanında ülkenin gündemine son yıllarda giren 3G internet kullanıcıları, nüfusun yüzde 55’i. Geniş bant internet ise ülkenin yüzde 26’sına hitabediyor. Şimdilik geniş bantın yüzde 3’ünü fiber kullanıcıları oluşturuyor. Toplam geniş bant kullanıcılarının yüzde 61’i ise mobil geniş bant kullanıcısı. Türkiye’deki her 360 kişi başına bir kilometre fiber kablo döşenmiş. Her üç fiber kullanıcısı için ise 3 kilometre fiber döşenmiş durumda…
Şehirlerde durumun anlatımı
Türkiye ortalaması böyleyken biraz da iller durumuna bakalım. İncelemeye aldığımız illeri şöyle sayabiliriz: Adana, Ağrı, Ankara, Antalya, Artvin, Bursa, Çanakkale, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Erzincan, Eskişehir, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Rize, Sakarya, Sivas, Trabzon, Şırnak…
Potansiyel sabit telefon hattı abartılmış
Nüfusa göre sabit telefon kapasitesi çok enteresan. Bu nüfusun kaçta kaçının isterse telefon alabileceğini gösteriyor. Türkiye ortalaması yaklaşık yarı yarıya ancak sanki üçte bir olsa daha mantıklı olur gibi geliyor bana çünkü bir ailenin 3 kişi olduğunu öngörüyorum. Ama buna rağmen Artvin nüfusunun yüzde 90’ına yetecek sabit telefon var. Ancak kapasitenin yüzde 27’si kullanılıyor fiilen. Nüfus kapasite oranı Şırnak’ta yüzde 17, Diyarbakır’da 21, Gaziantep’te yüzde 23 civarında. Kayseri, Erzincan ve Malatya, yüzde 70’in üstündeki oranlarıyla çok fazla telefon satışı öngörülmüş ancak başarılı olunamamış iller olarak ön plana çıkıyor.Bu rakam İstanbul’da yüzde 62, Ankara’da 60, İzmir’de 57.
Sabit kullanım potansiyelin çok altında ve Doğu’da daha da düşüyor
Ağrı’da mevcut telefon kullanım için ayrılmış hatların sadece yüzde 6’sı kulanılıyor. İstanbul, Ankara ve İzmir’de yüzde 40-42’de. Bunlar Türkiye ortalamasının üstünde. Yakalanmış en güzel oranlar 44-47 bandında Çanakkale ve İzmir’de. Doğu’ya gidildikçe yüzde 20’lere düşüyor. Şırnak, Diyarbakır ve Artvin buna örnek verilebilir.
Mobil Doğu’da sabitin çokçok üstünde kullanılıyor
Araştırma konularımdan biri, mobil ve sabit telefon kullanımı oldu. Daha çok kullanıldığını rakamlar gösteriyordu zaten. Ama acaba bölgesel bir fazla kullanım bulabiliyor muyum diye baktım. Çok bariz sonuçlar çıktı. Türkiye ortalamasında mobil telefon sabitin 5 katı. Büyük şehirlerde 4-4.6 katı oranında değişiyor. Ancak Ağrı, Diyarbakır ve Şırnak gibi yine Doğu illerinde, yatırımın göreli olarak geç gittiği illerde inanılmaz rakamlar çıkıyor: Mobil sabitin Ağrı’da 18.1 katı, Diyarbakır’da 12.4 katı ve hatta Şırnak’ta 22.2 katı. Yani Şırnak’ta her sabit hat başına 22.2 mobil telefon düşüyor.
3G teknolojiye demokrasi getirmiş
Eldeki en ilginç verilerden biri 3G kullanımı. Buradaki kullanımdan kastımız 3G ile internete girmek değil. 3G’ye açık bir hat sahibi olmak… Konu mobil teknoloji ve özellikle en son hayatımıza giren 3G olunca Türkiye ilginç bir biçimde demokrat çıkıyor. 3G, illerimizde birbirine çok yakın oranlarda kullanılıyor. Şöyle ki: Türkiye ortalamasının yüzde 55 olduğu gözönünde bulundurulursa yüzde 45-57 bandı ortaya çıkıyor. Bunun tek istisnası var… O da tahmin edilebileceği gibi İstanbul. Türkiye’nin en büyük şehri yüzde 81 oranında 3G kullanıyor. Ama bunun sebebi çok açık: Şehrin nüfusu yaklaşık 13.8 milyon ama şehirde 16.7 milyonun üstünde kayıtlı cep telefonu var. Bunu İstanbul’un ekonomik yapısından tutun da burada çok etkin bir biçimde kullanılan M2M uygulamalarına kadar birçok faktöre bağlayabiliriz.
Geniş bant her yerde eşit oranda yok
Geniş bant internet kullanımı şehir nüfuslarıyla orantılandığında ortaya ilginç rakamlar çıkıyor. Büyükşehirler internete çok daha iyi ulaşırken kendi çapındaki illerde bu durum söz konusu değil. Örneğin İstanbul’da mobilin de etkisiyle hüfusun yüzde 44’ü, İzmir’de 33’ü, Ankara’da 36’sı geniş bant internete erişebilmiş durumda. Ancak Doğu’ya gidildikçe Türkiye ortalaması olan yüzde 26’nın altına inildiğini görüyoruz. Bu da üzüntü verici. Örneğin Ağrı yüzde 9, Diyarbakır’da 11, Gaziantep’te 16, Sivas’ta yüzde 18 oranında nüfus geniş bant internet sahibi… Antalya, Bursa, Çanakkale ve Kocaeli gibi iller Türkiye ortalamasının oldukça üstünde… KOcaeli’nin yüzde 34 ile İzmir’den bir puan yüksek olması ise gelişmek isteyenler için umut verici…
Fiber kullanımı düşük ama umut veriyor
Peki geniş bant kullanıcılarının ne kadarı fiber? Genelde bu rakamlar çok düşük olduğu için birbirlerine çok yakın çıkıyor. Yine de görüyoruz ki Yüzde 7 gibi bir sihirli rakam var. Adana, Gaziantep ve İzmir’de her 100 geniş bant kullanıcısının 7’si fiber kullanıyor. Antalya ve Ankara’da bu rakam yüzde 5. İstanbul’da ise bu rakam yüzde 3’e düşüyor. Aynı Trabzon ve Kayseri gibi. Dİğer şehirlerde yüzde 1’ler öne çıkıyor. Ama Antalya, Adana ve Gaziantep’te giderek artan fiberleşme, yatırım yapıldığında neler olabileceğini göstermesi bakımından umut verici.
Türkiye’de her 360 kişiye bir kilometre fiber düşüyor. Yine Türkiye ortalamasına baktığımızda her üç fiber abonesi için 1 kilometre fiber döşenmiş. Erzincan’da her 95 kişiye bir kilometre fiber düşüyor ki bu çok enteresan bir oran. Ama hepi topu 308 fiber kullanıcısı var. İstanbul’da 726 kişiye bir kilometre fiber düşüyor ama 200 binin üstünde fiber kullanıcısı var.
Mobil dünya linternette o kadar baskın ki
Türkiye’de geniş banttan konuştuğumuz zaman mobil deniyor başka şey denmiyor. Türkiye’de geniş bant internete sabitten 1.6 kat daha fazla kanaldan giriliyor. Ve yine Doğu’ya gidildikçe mobil internet, aynı 3G gibi daha çok artarak, daha baskın bir hale gelerek artıyor. Ankara’nın doğusu mobile bayılıyor.